Komunikowanie masowe to jedno z najważniejszych zjawisk społecznych i kulturowych ostatnich wieków. Rozwój technologii, zwłaszcza wynalazek druku, a potem radio, telewizji, Internetu, zdecydowanie przyspieszył procesy komunikacji masowej, czyniąc je zjawiskiem powszechnym, wpływającym na wszystkie sfery życia człowieka.
Komunikacja masowa jest procesem, w którym nadawca – najczęściej profesjonalna instytucja medialna – przekazuje informacje do szerokiego, często bardzo zróżnicowanego odbiorcy. Co ważne, jest to proces jednokierunkowy, choć ostatnie dekady przyniosły wiele zmian w tym zakresie, związanych z rozwojem technologii cyfrowych. Media masowe, jako narzędzie komunikacji masowej, pełnią wiele różnych funkcji. Informują, edukują, dostarczają rozrywki, ale również kształtują postawy społeczne, wpływają na kulturę, politykę i ekonomię.
Ważnym aspektem komunikacji masowej jest jej wpływ na społeczeństwo. Media, jako główne narzędzie tej komunikacji, mają zdolność kształtowania opinii publicznej. To one dostarczają nam informacji o świecie, wpływając na nasze postrzeganie rzeczywistości. Często to, co przedstawiają, jest uznawane za obiektywny obraz rzeczywistości, choć oczywiście jest on zawsze w jakimś stopniu interpretacją, zależną od różnych czynników – zarówno tych związanych z funkcjonowaniem samego medium, jak i tych zewnętrznych, takich jak np. presja polityczna czy ekonomiczna.
Media masowe odgrywają również kluczową rolę w demokratycznych społeczeństwach. To one przekazują informacje o działaniach władzy, pozwalając obywatelom na kontrolowanie jej działań i dokonywanie świadomych wyborów politycznych. Bez mediów nie byłoby możliwe funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego.
W ostatnich latach obserwujemy jednak wiele problemów związanych z komunikacją masową. Fałszywe informacje, tzw. fake news, stają się coraz większym problemem. Wpływają na kształtowanie opinii publicznej, wprowadzając dezinformację i tworząc podziały społeczne. Ponadto, coraz więcej osób odczuwa przesyt informacyjny, wynikający z nieustannego bombardowania nas przez media różnego rodzaju treściami.
Innym ważnym zjawiskiem jest personalizacja treści medialnych, wynikająca z rozwoju technologii cyfrowych. Dzięki niej media mogą dostosowywać swoje treści do preferencji każdego użytkownika, co z jednej strony ułatwia dostęp do interesujących nas informacji, z drugiej zaś może prowadzić do powstania tzw. bańki informacyjnej, w której odbiorca jest narażony tylko na te treści, które potwierdzają jego poglądy, a różnorodność i różne punkty widzenia są marginalizowane.
Komunikacja masowa to zatem zjawisko o wielu obliczach, które z jednej strony przyczynia się do rozwoju społeczeństwa, z drugiej zaś stawia przed nim wiele wyzwań. Dlatego też zrozumienie jej mechanizmów, funkcji i wpływu na społeczeństwo jest tak ważne.
praca magisterska o roli mediów w kreowaniu zbiorowej histerii
M. Filipiak podkreśla, że komunikowanie masowe jest charakterystyczne dla społeczeństwa, będącego na pewnym etapie rozwoju technologicznego. Według niego środki masowego przekazu pośredniczą w procesie przekazywania komunikatu od nadawcy do odbiorcy.[1]
Definiuje on komunikowanie masowe za E. Banaszkiewiczem-Zygmuntem jako „przekazywanie za pośrednictwem urządzeń technicznych tych samych treści, skierowanych do liczebnie wielkich, zróżnicowanych społeczności i anonimowych grup odbiorców; przekazy docieraj ą do nich szybko, mniej więcej w tym samym czasie i na ogół prędko dezaktualizuj ą się; głównym składnikiem komunikowania masowego są środki masowego przekazu”[2].
Nie istnieje jedna, uznana przez wszystkich naukowców definicja komunikowania masowego. M. Mrozowski przytacza definicję M. Janowitz’a, która przyjmowana jest przez większość badaczy zachodnich. Według niej: „komunikowania masowe obejmuje instytucję i techniki, za pomocą których wyspecjalizowane grupy posługuj ą się urządzeniami technologicznymi (prasą, radiem, filmem etc.) w celu rozprzestrzeniania treści symbolicznych wśród licznego, heterogenicznego, znacznie rozproszonego audytorium” [3].
Czytelną, choć raczej uogólnioną definicję podaje także Kozłowska, według której, „system komunikowania masowego jest to najszerszy system komunikowania społecznego, w jakim uczestniczy człowiek, określany jako ogół relacji komunikacyjnych, polegających na tworzeniu, gromadzeniu oraz odbieraniu informacji między uczestnikami systemu, którym jest ogół społeczeństwa.” [4]
[1] M. Filipiak, Homo communicans. Wprowadzenie do teorii masowego komunikowania, UMCS, Lublin 2003, s. 31.
[2] E. Banaszkiewicz-Zygmunt (red.), Media. Leksykon, PWN, Warszawa 2000, s.96; za: M. Filipiak, dz. cyt., s. 33.
[3] M. Janowitz, The Study of Mass Communication, (w:) International Encyclopedia of Social Science, 1968; za: M. Mrozowski, Media masowe. Władza, rozrywka, biznes, ASPRA, Warszawa 2001, s. 45.
[4] A. Kozłowska, Reklama. Socjotechnika oddziaływania, Warszawa 2006, s.21.